Giriş:
Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte uluslararası sistemde bağımsızlıklarını kazanan yeni devletler ortaya çıkmıştır. Yeni devletlerin ortaya çıkmasıyla birlikte Soğuk Savaş döneminde çift kutuplu olarak nitelendirilen uluslararası sistem artık tek kutuplu veya çok kutupluluğa evrilen bir tanımlama ile karşı karşıya kalmıştır. Artık birden fazla büyük gücün olması, diğer devletleri de etkilemiştir. Küreselleşme ile dünyanın herhangi bir yerinde meydana gelen bir olayın diğer devletler tarafından bilinmesi iletişim araçlarının ve teknolojinin de gelişmesiyle yüksek ölçüde hız kazanmıştır. Böylesine önemli bir sistemde iletişim, devletlerin dış politikalarında yadsınamaz bir gerçek oluşturmuştur. Değişen ve gelişen uluslararası aktörler göz önünde bulundurulduğunda artık devletler askeri ve güvenlik politikalarının yanında kendi kültürlerini ve kendi yaşam biçimlerini diğer devletlerin kamuoyunu etkilemek için kullanmaya başlamıştır. Bu bağlamda 20.yy’ın sonlarına doğru kavramsallaşan kamu diplomasisi, 21.yy itibari ile devletlerin başvurduğu bir diplomasi çeşidi olarak yer almıştır. Devletler kamu diplomasisi ile diğer ülkelerin kamuoyunu, kamu diplomasisi kurum ve araçları ile etkileyerek bir kültürel diplomasi oluşturmaya çalışmaktadır. Bu bağlamda Türkiye Soğuk Savaş sonrasında başlattığı kamu diplomasisi çalışmalarına 2000’li yılların başından itibaren hız vermiş ve bu yönde dış politika oluşturmaya yönelmiştir. Kamu diplomasisini klasik diplomasi yöntemlerinden ayıran en önemli unsur devletlere yönelik değil, yabancı devlette yaşayan halka, insana karşı olmasıdır.
Türkiye, başlatmış olduğu “Girişimci ve İnsani Dış Politika” mottosuyla kamu diplomasisine verdiği önemi çok açık bir şekilde göstermektedir. Cumhuriyet’in kurulduğu tarihten günümüze kadar dış politikada yaşanan gelişmeleri barışçıl ve uluslararası hukuka uygun bir şekilde çözmeye çalışan Türkiye, günümüze kadar dönem dönem çok ciddi güvenlik kaygıları ve sınamalara maruz kalmıştır. Bu sınamalar karşısında dış politika araçlarını ve dış politikasını çeşitlendiren Türkiye günümüzde başlatmış olduğu kamu diplomasisi faaliyetleri ile diğer ülkeler nezdinde Türkiye’nin kültürünü çeşitli araçlar ile yönlendirmektedir. Bu bağlamda Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Yunus Emre Enstitüsü, Türk Hava Yolları (THY), Kızılay, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB), Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) ve Dışişleri Bakanlığı başta olmak üzere çeşitli kurum ve kuruluşlar ile müspet bir imaj oluşturmaktadır.
1. Kamu Diplomasisi Kavramı:
Kamu diplomasisi kelime anlamı olarak kamuya yönelik diplomasi demektir. İlk olarak 1990 yılında literatüre kazandırılan kamu diplomasisi kavramı1 uluslararası sistemde de artık realist anlayışın yerine neorealist anlayışın geldiği dönemi de kapsamasıyla ana eksen olarak işbirliği gibi konuları ön plana getirmiştir. Buradan hareketle kamu diplomasisi kavramı geleneksel diplomasi yöntemlerinden farklı olarak insanı ana unsur olarak ele almıştır. Kamu diplomasisi kavramının yumuşak güç ve kültürel diplomasi gibi kavramlarla ortak amaca sahip olmasının yanı sıra onları tamamlayıcı bir tarafı bulunmaktadır. Kamu diplomasinin birçok tanımı olmasına karşın şu tanımı önemlidir: Bir ülkenin çekim gücüyle istediğini almasıdır. Cazibe merkezi haline gelerek rıza yoluyla devletler ve kamuoyları üzerinde etki sahibi olunmasıdır. Eğer bir ülke, cazibe merkezi haline gelir, kendi amaçları ve değerlerini ikna yoluyla başka ülkeleri etkilemekte kullanırsa bu güç, askeri ve ekonomik güçten daha etkili olabilir. Kamu diplomasisi uygulayıcı devletler tarafında başarılı bir şekilde uygulanması halinde geleneksel gücün çok üzerinde bir etki ve kontrol imkanı verir.2
Aslında açık olarak kamu diplomasisi bir devletin resmi diplomatik misyonlarına ek olarak birey, grup, şirket ve diğer unsurlarını devreye sokmak suretiyle hedef kitle veya toplumu bir şekilde etkileyerek çıkarlarını sağlama faaliyetidir. Kamu diplomasisini uygulama basamakları kamu diplomasisinin uygulanmasında çok önemlidir. Bu basamaklardan bir tanesi de kamu diplomasisi uygulayan devletin tarihsel altyapısıdır. Buna ek olarak ekonomik altyapısının da uygun olması durumunda çok rahat bir şekilde kamu diplomasisi uygulamalarına gidebilir. Ekonomik altyapıya örnek olarak ABD verilebilir. Çok uzun bir tarihsel altyapısı olmamasına rağmen ABD ekonomik altyapısı ile dünyada kamu diplomasisi faaliyetlerini etkin ve sürekli bir şekilde devam ettirmektedir. ABD’nin kamu diplomasisi faaliyetleri 11 Eylül Saldırılarından sonra daha belirgin bir şekilde görülmektedir.3
1.2 Kamu Diplomasisi’nin Uygulanması:
Kamu diplomasisinin uygulanması hususunda ise birtakım enstrümanlar ortaya çıkmaktadır. Bu enstrümanlar şu şekilde sıralanabilir: Kültürel, eğitimsel, teknolojik ve ekonomik, askeri ve dini enstrümanlar. Kamu diplomasisi uygulayacak devletin bu enstrümanlara haiz olması çok önemlidir.
“21.yy’ın ve gelecek dünyanın stratejik olarak önemli bir diplomasi çeşidi olan kamu diplomasisinin Joseph Nye’e göre üç farklı boyutu vardır: Birinci boyut “günlük iletişim ve bilgilendirme” boyutudur. Doğru bilginin sürekli kılınması, zamanında aktarılması ve sağlıklı bir algı oluşturulması, kamu diplomasisi yönetiminin önceliklerinin başında gelmektedir. Kamuoyunun ilgisinin çekilmesi, bütünselliğin ve tutarlılığın sağlanması da önem taşımaktadır. İkinci boyut olan “stratejik planlama ve ülkenin markalaşması” uzun vadeli planlama ve stratejiye dayanmaktadır. Kamu diplomasisi, ülkelerin “marka” haline gelmesine de artık çok ciddi katkılar yapmaktadır. Ülke markasını güçlendiren, kamuoyundaki algısını sağlamlaştıran ülkelerin ikna etme kapasitesi daha da artmaktadır. İtibarlı, güvenilir, saygın ülke haline gelmek, verilen mesajların etkisini artıran bir unsur olarak değerlendirilmektedir. “Uzun vadeli ilişkiler kurmak ve geliştirmek” ise kamu diplomasisinin üçüncü boyutunu oluşturmaktadır. Kamu diplomasisi araç ve yöntemlerini kullanarak, hedef ülke ve toplumlarla çeşitli alanlarda kurulan ilişkiler, verilen mesajların kalıcılığının sağlanmasında önemli bir faktördür. Eğitim, medya, değişim programları, staj imkanları vb. araçlar kalıcı ve uzun vadeli ilişkiler kurabilmek için önemli imkan ve fırsatlar sunmaktadır. Bu ilişkiler toplumların ve ülkelerin birbirini daha yakından tanımasına yardımcı olmakta, tanıma arttıkça, anlama ve ikna olma olanakları da çoğalmaktadır.”4 Devletler kamu diplomasisi uygulamaları ile ne amaçlamaktadırlar? Geleneksel diplomasi yöntemlerinin yanında neden kamu diplomasisine gerek duyuyorlar? Cevabı çok basit: Devletler Soğuk Savaş’ın sona ermesinden itibaren hiç alışık olunmayan bir uluslararası sistemle karşı karşıya kalmışlardır. Gelişen teknolojik gelişmeler, haberleşmenin hızlanması, kültürel değerlerin ön plana çıkması ve ekonomik sebeplerden dolayı farklılaşan ve küreselleşen sistemde var olmak ve kendi imajlarını oluşturmak amacıyla kamu diplomasisi çalışmalarına başlamışlardır.5
Günümüz dünyasında artık iç politika ile dış politika ayrımının kalkması ve devletlerin bu gerçeği göz önünde bulundurarak dış politika yapımı içerisinde bulunmaları, kamu diplomasisi çalışmalarının en önemli nedenlerindendir. Bu bağlamda devletler kendi uluslararası çıkarları doğrultusunda gerçekleştirmek istedikleri politikaların bütün uluslararası sistemde yer alan devletleri etkilediği bilinci ile kamu diplomasisi oluşturulmasında yer almaktadırlar. Buradan hareketle yabancı devlet kamuoyunu etkileme ve ikna yöntemlerini kullanarak kamuoyunun da karar alıcıları harekete geçirmesini sağlamaktadır. Kamu diplomasisi uygulamaları, devletlerin orta ve uzun vadede belirledikleri amaçlarına doğru ilerlemesinde çok önemli bir konumdadır. Kamu diplomasisinin uygulanmasında en önemli unsurlardan bir tanesi de hedef kamuoyunun etkilenmesi durumudur. Hedef kamuoyunun etkilenme süreci çok kısa bir süreç olmamakla birlikte doğru ve güvenilir bir şekilde devam etmelidir. Kamu diplomasisi faaliyetleri devletleri uluslararası sistemde
bir yandan bir şirket gibi markalaşmaktadır. Bu markalaştırma ve imaj yaratma ise çeşitli kanallar aracılığıyla oluşturulmaktadır.6
Kamu Diplomasisi uygulanmasında temel husus kültürdür. Bir devletin diğer devlet kamoyunu etkilemesi ve kendisini tanıtması derin bir kültürel birikim gerektirmektedir. Bu kültürün yabancı devletin kamuoyuna empoze edilmesi ile başlayan süreç, devletin kültürü ile birlikte şekillenen yaşam biçimi, dini, dili, tv dizileri, tarihi ve sunduğu eğitim kalitesi ve fırsatları ile şekillenmektedir. Kamu diplomasisinin uygulanma şekli çeşitlendirilebilir. Örnek olarak bir vatandaşın yabancı devlet sınırları içerisinde yaptığı davranış devletin kamu diplomasisi çalışmalarında olumlu bir gelişme meydana getirebilir. Bu bağlamda kamu diplomasisi faaliyeti içerisinde bulunan devletlerin kendi kamuoylarını da bilgilendirmesi, uygulanan kamu diplomasisinin kalitesi ve başarısı açısından son derece önemlidir.
1.3 Türkiye Cumhuriyeti’nin Kamu Diplomasisi Anlayışı ve Bu Bağlamda Fırsat ve İmkanların Değerlendirilmesi:
Türkiye, bulunduğu coğrafyadan dolayı jeopolitik ve jeostratejik açından çok önemli bir ülkedir. Cumhuriyet’in ilan edilmesinden günümüze kadar çok ciddi güvenlik kaygıları olmuş ve bu güvenlik kaygılarını barışçıl ve uluslararası hukuka uygun biçimde başarılı bir şekilde üstesinden gelmeyi bilmiştir. Küreselleşen dünyada Türkiye kamu diplomasisi faaliyetlerine 1990’ların başından itibaren başlamış ve bu faaliyetler 2000’li yılların başından itibaren hızlı ve başarılı bir şekilde devam etmiştir.7
Türkiye, kamu diplomasisi faaliyetlerinde bulunması için bir devletin sahip olabileceği bütün gereksinimlere sahip ve güçlü bir ülke olmakla birlikte, Osmanlı İmparatorluğu’nun ardılı olduğu için coğrafyasında ve dünyada geniş bir tanınmaya sahip ender devletlerden bir tanesidir. Sahip olduğu derin tarih ve kültür varlığı Türkiye’nin kamu diplomasisi faaliyetlerinde sahip olduğu bir güç olmakla birlikte, doğru zamanda doğru yerde doğru insanlarla kullanılması da çok önemlidir.
“Türkiye’nin kamu diplomasisi uygulamalarına 1990’ların başında TİKA ile başlamıştır”.8 Soğuk Savaş’tan sonra bağımsızlıklarını kazanan Orta Asya devletlerine yönelik çalışmalarda bulunan TİKA 2000’li yılların başından itibaren hızlanan süreçte yapılandırılarak Türkiye’nin kamu diplomasisi faaliyetlerinde etkili olan bir kurum olmuştur. Türkiye aslında kamu diplomasisine diğer devletlere nazaran geç kalmıştır.
Zira kamu diplomasisi uygulamaları uzun seneler gerektiren bir diplomasi anlayışıdır. Bu bağlamda 2000’lere kadar Türkiye’de yaşanan olaylar Türkiye’yi kamu diplomasisi, uygulamalarında yavaşlatmıştır. Ancak Türkiye buna rağmen 2000’li yılların başından itibaren kamu diplomasisi faaliyetlerine gerekli önemi vermiş ve Türkiye’nin hikayesini tüm dünyaya anlatmaya başlamıştır. Buradan hareketle Yurtdışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanlığı, Türk Hava Yolları, Yunus Emre Enstitüsü, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı, TRT World, TRT Avaz, Türkiye Bursları gibi kurumlarla birlikte yeni bir vizyon belirlemiş ve bu bağlamda çok ciddi atılımlar gerçekleştirerek bir marka haline gelmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin sahip olduğu kültür, derin tarih oluşumu, ekonomik güç, ekseriyetle kamu diplomasisinde olmazsa olmaz niteliğe haiz fırsatlardır. Türkiye elinde bulundurduğu bu fırsat ve imkanları değerlendirme hususunda daha başarılı olmak için çeşitli atılımlar yapmaktadır. Küreselleşen dünyada teknolojinin hızla gelişmesi ve birçok yeni durumların ortaya çıkması ile birlikte kamu diplomasisi daha önemli ve olmazsa olmaz bir gereklilik haline gelmiştir. Devletler kamu diplomasisi faaliyetlerine geniş bir şekilde yayarak uzun vadede başarılı bir imaj ve marka oluşturmak için çeşitli araçlar vasıtasıyla faaliyetlerde bulunmaktadırlar.9
Çok basit bir örnekle anlatılacak olursa, İngiltere’nin geçmiş dönem Ankara büyükelçisinin fanatik bir Beşiktaş taraftarı olduğu bilinmektedir.10 Şu anki büyükelçi ise fanatik bir Fenerbahçelidir ve fırsat buldukça Fenerbahçe’nin maçlarını stadyumdan izlemektedir.11 Buradan hareketle bir dönem sonraki büyükelçinin Galatasaraylı olacağını tahmin etmek zor değildir. Bu ve bunun gibi örnekler elbette çoğaltılabilir. Devletler bu şekilde hedef kamuoyunu etkileyerek kendi devletlerinin imajına, markalaşmasına katkı sağlamaktadırlar. Küreselleşen dünyada 21.yy’ın ve geleceğin şüphesiz en önemli diplomasi araçlarından bir tanesi de kamu diplomasisidir. Türkiye gelişen ve değişen uluslararası sistemde başarılı bir şekilde kamu diplomasisi faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu bağlamda dünyada en fazla diplomatik temsilciliğe sahip ülkeler arasında 5. sıradadır.12 Dünyanın hemen hemen her yerinde olan Türkiye kendi kültürünü çeşitli araçlarla çok başarılı bir şekilde sürdürmektedir. Bunlara örnek verecek olunursa, Türk dizileri, Türk sinema filmleri, insani yardımlar, medya, yurtdışında yaşayan Türk diasporası, yemek kültürü, tarihi eserler, gibi bir çok araçla dünyada hikayesini anlatmaktadır.
Ancak algının gerçek olduğu dünyamızda Türkiye özellikle kendi doğru çıkarları hususunda başlatmış olduğu operasyonlar ve izlemiş olduğu politikalarda zaman zaman dünyadaki diğer devletler ve bu devletlerin kamuoyları tarafından eleştirilmektedir. Dünyanın herhangi bir yerinden atılan bir tweetin küreselleşen dünyada çok önemli olduğu elbette yadsınamaz bir gerçek olmakla birlikte doğru ve yanlış bilginin birbirinden ayrılmasını da güçleştirmektedir. Bu durumda görünüyor ki; bu yanlış algıların giderilmesi
için bir devletin olumlu imajı çok önemlidir ve gelecekte de çok önemli olacağı aşikardır. Zira bir devlet doğru şekilde bir iş yapmış olsa da medya ve iletişimin çok etkili olduğu dünyamızda çok basit bir şekilde yalanlanabilmekte ve yanlış bilgilerle doldurularak servis edilebilmektedir.
Tam da bu hususta devletlerin kamu diplomasisinde başarılı olmaları ve diğer devletlerin halkları nezdinde olumlu bir imajla bilinmeleri çok önemlidir. Türkiye içinde gelecekteki en önemli konulardan bir tanesi de kendi hikayesini doğru bir şekilde anlatmasıdır. Bu bağlamda kamu diplomasisi uygulamalarında Dışişleri Bakanlığının en etkin mekanizma olması çok önemlidir. Bir büyükelçinin görev yaptığı ülkede, oradaki halkla bir araya gelmesi ve onların düşüncelerini paylaşması Türkiye için çok önemli olacaktır. Ancak her şeyden önce kamu diplomasisi faaliyetlerinde bulunulurken tüm ülke birlik içerisinde olmalıdır. Bu sadece birkaç kurum veya insanın yapmasıyla olacak bir iş değildir. Zira yurtdışına çıkan bir insan orada Türkiye Cumhuriyeti pasaportunu taşımaktadır. Burada yaptığı bir yanlış Türkiye Cumhuriyeti’nin çabalarını engelleyecektir. Bu sebepten dolayı ulusal medyanın dış haber temsilcileri ve Türk halkı bu konu hakkında bilgilendirilerek gerekli önlemler alınmalıdır.
Kamu diplomasisi milli bir birlik içerisinde strateji belirlenerek gerçekleştirildiği takdirde Türkiye Cumhuriyeti’nin 2023, 2053, 2071 ve 2123 hedeflerine uzanan yolda gerek ekonomik, siyasi, askeri politikalarda ve gerekse kendini dünyaya anlatması hususunda gerekli bir iletişimdir. Belirlenecek stratejinin Dışişleri Bakanlığı tarafından belirlenmesi çok önemlidir ve belirlenecek olan strateji ihtiyaca göre değil süreklilik gerektiren bir durumdur. Diğer bir önemli husus ise oluşturulacak stratejinin tek bir kurumdan çıkmasıdır. Tek seslilik kamu diplomasisinde çok önemlidir ve resmi kurumların dışında özel kurumların da bu yönde bilgilendirmesi Türkiye’nin kamu diplomasisi politikalarına yüksek seviyede katkı sunacaktır. Ayrıca kamu diplomasisi faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşlarının tam bir bağlılık ile entegre olması, iletişim kanallarının açık olması çok önemlidir.
Sonuç ve Değerlendirme:
Türkiye, sahip olduğu coğrafya ve derin tarihi ile birçok kültürün bir arada olduğu önemli bir devlettir. Gerekli strateji belirlenip sistemli bir şekilde uygulanması durumunda Türkiye, dünyada kamu diplomasisi faaliyetleri bağlamında en başarılı ülke olma potansiyeline sahip bir ülkelerdendir. Bu fırsatı değerlendirmek çok gerekli ve olmazsa olmaz bir niteliğe sahiptir. Zira Türkiye gelişen ekonomik ve demokratik yapısı ile dünyada çok önemli bir imaja sahiptir. Bu imajın daha da kuvvetlendirilmesi
ve geliştirilmesi için gerekli adımların atılması, dünyanın klasik diplomasinin dışına çıktığı günümüzde çok gerekli bir durumdur. Türkiye’nin hikayesi ve sahip olduğu değerlerle oluşacak müspet imaj, Türkiye’nin dış politikasında yaşamış olduğu bütün sıkıntılarının ve kısıtlamaların önünü açacak ve savunduğu tezleri basit bir şekilde somutlaştıracaktır. Güçlü Türkiye ve hikayesi bilinen bir Türkiye, Sayın Cumhurbaşkanımızın çok haklı gerekçelerle öne sürdüğü “Dünya 5’ten büyüktür” söylemini dünyanın her yerinde duyurabilir ve oradaki kamuoylarının da cesaretlenmesini sağlayarak BM’de bir reformlar bütünü sağlayabilir. Doğu Akdeniz’de olan hakkını daha güçlü, kendi sınırlarında bir terör devletine izin vermeyişini daha anlaşılır bir şekilde, kendi haklı güvenlik gerekçeleriyle çeşitlendirdiği savunma mekanizmalarını daha sistemli ve ihtiyacı olduğu algısıyla dünyanın kabul etmesini sağlayacaktır.
İşte bu durumda kamu diplomasisi geleceğin konseptidir ve sistemli bir şekilde uygulanması durumunda Türkiye’nin dış politika araçlarını çeşitlendiren bir örnek olacaktır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanından itibaren yaşamış olduğu çeşitli sınama ve güvenlik kaygılarını azaltma yolunda bir mihenk taşı niteliğine haiz olacaktır.
KAYNAKÇA:
1. Joseph Nye, Bound To Lead: The Changing Nature Of American Power, Basic Books; Reprint edition (August 6, 1991)
2 Kalın, İ. (2011). 2000’li yıllar Türkiye’de Dış Politika. İstanbul: Meydan Yayıcılık.
3. Kavram Avcılar: Kamu Diplomasisi nedir? https://www.youtube.com/watch?v=tX97eoRUs_AErişim Tarihi: (01.12.2019)
4. Özkan,A.(2017). 21.yy’ın stratejik vizyonu kamu diplomasisi vizyonu ve Türkiye’nin kamu diplomasisi imkanları , Stratejik Rapor, No :70, İstanbul: Tasarım Yayınları.
5. Surowiec, P. (2016). Nation Branding, Public Relations and Soft Power: Corporatising Poland.
6. Abdullah ÖZKAN, “Ülke Markası” İnşasında Kamu Diplomasisinin Stratejik Rolü, https://www.kamudiplomasisi.org/makaleler/makaleler/138-uelke-markas-nasnda-kamu-diplomasisinin-stratejik-rolue Erişim Tarihi: (25.11.2019)
7. Muhammed BERDİBEK, (2012), TÜRKİYE’NİN ORTADOĞU’YA YÖNELİK KAMU DİPLOMASİSİ FAALİYETLERİ VE ETKİLERİ: 2002-2012, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı
8. Ekşi, M. (2018). Kamu Diplomasisi ve Ak Parti Dönemi Türk Dış Politikası . Siyasal.
9. Ünalmış, Ahmet Nafiz (2019). “Yumuşak Gücün Tesis Edilmesinde Kültürel Diplomasinin Önemi ve Bir Uygulayıcı Olarak Yunus Emre Enstitüsü”.
10. 2017, (2017). İngiliz büyükelçi Richard Moore, Beşiktaş kongre üyesi oldu. Retrieved 2019, from Hürriyet : http://www.hurriyet.com.tr/sporarena/ingiliz-buyukelci-richard-morre-besiktas-kongre-uyesi-oldu-40586380
11. İngiltere’nin Ankara Büyükelçisi Fenerbahçeli olduğunu açıkladı. (2019). Retrieved 2019, from Hürriyet: https://www.cnnturk.com/spor/futbol/ingilterenin-ankara-buyukelcisi-fenerbahceli-oldugunu-acikladi
12. 11 20, 2019, Dışişleri Bakanlığı: http://www.mfa.gov.tr/synopsis-of-the-turkish-foreign- policy.en.mfa
